|
|
ЗАЦВЕРДЖАНА Загад Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь ад 18.06.2010 № 420 |
Ацэнка вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў па вучэбным прадмеце «Беларуская мова»
Навучанне беларускай мове як вучэбнаму прадмету мае на мэце сфарміраваць у вучняў сістэму ведаў пра мову і маўленне, навучыць карыстацца беларускай мовай ва ўсіх відах маўленчай дзейнасці (чытанне, слуханне, гаварэнне, пісьмо); фарміраваць культуру вуснага і пісьмовага маўлення.
Плануемыя вынікі навучання ў прадметна-дзейнаснай форме вызначаюцца вучэбнымі праграмамі ў адпаведнасці з патрабаваннямі адукацыйнага стандарта па вучэбным прадмеце «Беларуская мова».
У адпаведнасці са зместам і аб’ёмам лінгвістычных і маўленчых ведаў, уменняў і навыкаў кантролю і ацэнцы належаць:
узровень засваення тэарэтычнага матэрыялу;
узровень сфарміраванасці вучэбна-моўных і нарматыўных (арфаграфічных, пунктуацыйных, граматычных) уменняў і навыкаў;
узровень сфарміраванасці камунікатыўных уменняў і навыкаў.
Ацэнка вуснага адказу
Вуснае апытанне з’яўляецца адным з метадаў кантролю вынікаў вучэбнай дзейнасці вучняў.
Вуснае звязнае выказванне паказвае ўзровень засваення вучнем агульных палажэнняў, правілаў, азначэнняў і ўменне прымяняць атрыманыя веды на практыцы, а таксама ўменне школьнікаў ствараць звязнае, лагічна паслядоўнае паведамленне на пэўную тэму.
Пры ацэнцы адказу вучня ўлічваюцца:
1) ступень усвядомленасці вывучанага;
2) пацвярджэнне тэарэтычных звестак прыкладамі;
3) паўната;
4) фактычная дакладнасць адказу;
5) лагічнасць і дакладнасць маўлення;
6) правільнасць маўлення.
Крытэрыі і паказчыкі ацэнкі вуснага адказу
Бал |
Усвядомленасць |
Пацвярджэнне тэарэтычных звестак прыкладамі |
Паўната |
Фактычная дакладнасць |
Лагічнасць і дакладнасць маўлення |
Правільнасць маўлення |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
1 |
Узнаўляе матэрыял неўсвядомлена |
Прыклады прывесці не можа |
Фрагментарна ўзнаўляе нязначную частку матэрыялу |
Пры ўзнаўленні матэрыялу робіць памылкі ў фармулёўках азначэнняў і правілаў, якія скажаюць іх сэнс |
Выкладае хаатычна, бязладна |
У маўленні вялікая колькасць памылак |
2 |
Не можа абгрунтаваць свае меркаванні |
Прыклады прывесці не можа |
Узнаўляе нязначную частку матэрыялу |
Пры ўзнаўленні матэрыялу робіць памылкі ў фармулёўках азначэнняў і правілаў |
Выкладае непаслядоўна |
Робіць шматлікія маўленчыя памылкі, якія не можа выправіць пры ўказанні на іх |
3 |
Не можа доказна абгрунтаваць свае меркаванні |
Адчувае цяжкасці ў прывядзенні прыкладаў
|
Узнаўляе матэрыял часткова
|
Пры ўзнаўленні матэрыялу дапускае ў азначэннях паняццяў і фармулёўцы правілаў недакладнасці, якія не можа выправіць пры ўказанні на іх |
Выкладае непаслядоўна |
Робіць нязначную колькасць маўленчых памылак, якія не можа выправіць пры ўказанні на іх
|
4 |
Паказвае разуменне асноўных палажэнняў, без глыбокага і доказнага іх абгрунтавання |
Адчувае цяжкасці ў прывядзенні большай часткі прыкладаў
|
Узнаўляе матэрыял у няпоўным аб’ёме |
Пры ўзнаўленні матэрыялу дапускае ў азначэннях паняццяў і фармулёўцы правілаў недакладнасці, якія не можа выправіць пры ўказанні на іх |
Выкладае з парушэннямі паслядоўнасці
|
Робіць маўленчыя памылкі, якія выпраўляе з дапамогай настаўніка
|
5 |
Паказвае разуменне асноўных палажэнняў, але недастаткова абгрунтоўвае свае меркаванні
|
Тэарэтычныя звесткі падмацоўвае прыкладамі з падручніка без абгрунтавання
|
Узнаўляе асноўныя палажэнні
|
Пры ўзнаўленні матэрыялу дапускае ў азначэннях паняццяў і фармулёўцы правілаў недакладнасці, большую частку якіх не можа выправіць пры ўказанні на іх
|
Выкладае з пэўнай дакладнасцю, але з недахопамі ў паслядоўнасці
|
Робіць маўленчыя памылкі, якія выпраўляе самастойна або з дапамогай пытанняў настаўніка |
6 |
Ведае і разумее большую частку матэрыялу
|
Тэарэтычныя звесткі падмацоўвае прыкладамі з падручніка
|
Узнаўляе большую частку матэрыялу
|
Пры выкладанні матэрыялу дае азначэнні і фармулюе правілы, але дапускае недакладнасці, якія выпраўляе з дапамогай настаўніка
|
Выкладае ў асноўным у адпаведнасці з патрабаваннямі лагічнасці і дакладнасці |
Дапускае асобныя маўленчыя памылкі |
7 |
Ведае і разумее матэрыял, можа абгрунтаваць свае меркаванні
|
Тэарэтычныя звесткі падмацоўвае прыкладамі з падручніка
|
Узнаўляе матэрыял у цэлым
|
Выкладае тэарэтычны матэрыял, дакладна ўзнаўляючы азначэнні і правілы, дапускае неістотныя памылкі зместавага характару, якія выпраўляе з дапамогай пытанняў настаўніка |
Выкладае ў цэлым у адпаведнасці з патрабаваннямі лагічнасці і дакладнасці |
Дапускае асобныя маўленчыя недахопы
|
8 |
Паказвае поўнае разуменне вучэбнага матэрыялу, уменне аргументавана яго выкладаць
|
Тэарэтычныя звесткі ілюструе прыкладамі з падручніка і адзінкавымі, якія падабраны самастойна
|
Узнаўляе матэрыял поўнасцю |
Выкладае тэарэтычны матэрыял з неістотнымі, самастойна выпраўленымі памылкамі зместавага характару, дакладна ўзнаўляе азначэнні і правілы |
Выкладае з дастатковай лагічнасцю і дакладнасцю
|
Дапускае адзінкавыя маўленчыя недахопы
|
9 |
Паказвае высокую ступень усведамлення вучэбнага матэрыялу, уменне аргументавана яго выкладаць |
Тэарэтычныя звесткі ілюструе прыкладамі не толькі з падручніка, але і самастойна падабранымі
|
Поўнасцю ўзнаўляе матэрыял
|
Правільна выкладае тэарэтычны матэрыял, дакладна ўзнаўляе азначэнні і правілы
|
Выкладае ў адпаведнасці з патрабаваннямі лагічнасці і дакладнасці |
Дапускае адзінкавыя і нязначныя маўленчыя недахопы
|
10 |
Выкладае свабодна, з высокай ступенню ўсведамлення і аргументавансці; робіць самастойныя вывады і абагульненні
|
Тэарэтычныя звесткі ілюструе прыкладамі не толькі з падручніка, але і самастойна падабранымі
|
Поўнасцю ўзнаўляе матэрыял
|
Правільна выкладае тэарэтычны матэрыял, дакладна ўзнаўляе азначэнні і правілы
|
Выкладае ў поўным аб’ёме ў адпаведнасці з патрабаваннямі лагічнасці і дакладнасці |
Маўленчых недахопаў не дапускае
|
Ацэнка ступені сфарміраванасці вучэбна-моўных уменняў і навыкаў
Сфарміраванасць вучэбна-моўных уменняў і навыкаў правяраецца з дапамогай практычных заданняў на аснове моўнай тэорыі.
Крытэрыі і паказчыкі ацэнкі ступені сфарміраванасці вучэбна-моўных
уменняў і навыкаў
бал |
Паказчыкі ацэнкі ступені сфарміраванасці вучэбна-моўных уменняў і навыкаў |
1 |
Распазнае прад’яўленыя ў гатовым выглядзе моўныя з’явы |
2 |
Распазнае вывучаныя моўныя з’явы сярод іншых; неўсвядомлена выконвае самыя простыя заданні |
3 |
Распазнае вывучаныя моўныя з’явы, паказвае іх асобныя прыметы; выконвае самыя простыя заданні |
4 |
Распазнае вывучаныя моўныя з’явы па асобных прыметах; выконвае нескладаныя заданні па ўзоры |
5 |
Усвядомлена адрознівае вывучаныя моўныя з’явы на аснове сукупнасці іх прымет; выконвае заданні па ўзоры |
6 |
Усвядомлена адрознівае вывучаныя моўныя з’явы на аснове параўнання і супастаўлення з іншымі з’явамі; свабодна выконвае заданні па ўзоры |
7 |
Аналізуе і сістэматызуе моўны матэрыял; выконвае заданні па аналогіі |
8 |
Свабодна аналізуе і сістэматызуе моўны матэрыял з улікам прычынна-выніковых сувязей паміж з’явамі; выконвае заданні аналітыка-сінтэтычнага характару |
9 |
Выконвае дзеянні з моўным матэрыялам на аснове абагульнення і сістэматызацыі; выконвае заданні на трансфармацыю моўнага матэрыялу |
10 |
Бездакорна выконвае дзеянні са складаным моўным матэрыялам, дэманструючы высокі ўзровень ведаў, уменняў, навыкаў |
Ацэнка арфаграфічнай і пунктуацыйнай пісьменнасці вучняў
Для праверкі арфаграфічнай і пунктуацыйнай пісьменнасці вучняў выкарыстоўваюцца дыктант (слоўнікавы, тэкставы) і тэставыя заданні. З іх дапамогай правяраюцца:
па арфаграфіі:
уменне правільна пісаць словы на вывучаныя правілы;
па пунктуацыі:
уменне ставіць знакі прыпынку ў адпаведнасці з вывучанымі правіламі.
З мэтай праверкі арфаграфічнай пісьменнасці праводзяцца слоўнікавыя дыктанты. Аб’ём слоўнікавага дыктанта павінен адпавядаць патрабаванням Інструкцыі аб парадку фарміравання культуры вуснай і пісьмовай мовы ў агульнаадукацыйных установах Рэспублікі Беларусь.
Крытэрыі ацэнкі слоўнікавага дыктанта
Бал |
Колькасць памылак |
1 |
7 і больш |
2 |
6 |
3 |
5 |
4 |
4 |
5 |
3 |
6 |
2 |
7 |
1 памылка або 3 выпраўленні на месцы арфаграмы |
8 |
0 памылак або 1–2 выпраўленні на месцы арфаграмы |
9 |
0 памылак, 1–2 выпраўленні не на месцы арфаграмы |
10 |
0 памылак, без выпраўленняў |
У кантрольных тэкставых дыктантах тэксты павінны быць даступныя па змесце для вучняў пэўнага класа і адпавядаць нормам сучаснай беларускай літаратурнай мовы.
Аб’ём тэксту кантрольнага дыктанта павінен адпавядаць патрабаванням Інструкцыі аб парадку фарміравання культуры вуснай і пісьмовай мовы ў агульнаадукацыйных установах Рэспублікі Беларусь.
Да канца першай чвэрці, а ў V класе на працягу І паўгоддзя, захоўваецца аб’ём тэксту, рэкамендаваны для папярэдняга класа.
Пры падліку колькасці слоў у тэксце бяруцца пад увагу загаловак, усе самастойныя і службовыя часціны мовы, выклічнікі.
Перад правядзеннем дыктанта на дошцы запісваюцца словы, незразумелыя вучням, а таксама тыя, з напісаннем якіх вучні яшчэ не знаёміліся.
Для кантрольнага дыктанта падбіраюцца тэксты, у якіх вывучаныя арфаграмы і пунктаграмы пададзены не менш чым 2—3 разы. Узровень насычанасці тэкстаў павінен быць прыкладна такім: V клас — не больш за 5 слоў; VI—VII — не больш за 7; VIII—IX — не больш за 10; Х—ХІ класы — не больш за 12 слоў.
У тэксты кантрольных дыктантаў уключаюцца словы толькі на тыя арфаграфічныя і пунктуацыйныя правілы, якія замацоўваліся на папярэдніх уроках.
Кантрольныя дыктанты рэкамендуецца праводзіць пасля вывучэння найбольш значных тэм, найважнейшых і цяжкіх для засваення арфаграфічных правілаў, у канцы чвэрці і навучальнага года.
Ацэньваючы работы, неабходна зыходзіць з таго, што можна прад’яўляць патрабаванні толькі да тых ведаў, якія павінны быць засвоены вучнямі. Таму ў час праверкі пісьмовых работ усе арфаграфічныя і пунктуацыйныя памылкі, дапушчаныя школьнікамі, выпраўляюцца, аднак пры ацэнцы ўлічваюцца не ўсе.
Не ўлічваюцца пры ацэнцы і не выносяцца на палі наступныя памылкі:
1) на правілы, не прадугледжаныя школьнай праграмай для пэўнага класа;
2) на яшчэ не вывучаныя правілы;
3) у слоўнікавых словах, праца над якімі яшчэ не праводзілася;
4) апіскі, якія скажаюць графічны выгляд слова (пульба, мямля замест бульба, зямля);
5) асобныя няправільныя напісанні, што з’явіліся ў вучняў пад уплывам графікі іншай мовы (і — и);
6) незахаванне аўтарскіх знакаў прыпынку.
Нягрубыя памылкі лічацца за паўпамылкі.
Пры выстаўленні бала няцотная колькасць нягрубых памылак акругляецца на карысць вучня.
Памылкі, якія паўтараюцца (колькі б іх ні было), лічацца за адну.
Першыя тры аднатыпныя памылкі лічацца за адну, кожная наступная падобная памылка залічваецца як самастойная.
Калі ў адным слоўнікавым слове дапушчаны 2 і больш памылкі, то ўсе яны лічацца за адну.
Два выпраўленні на месцы арфаграм ці пунктаграм неабходна лічыць за адну памылку.
Пры наяўнасці ў рабоце 5–7 выпраўленняў не на месцы арфаграм (пунктаграм) адзнака зніжаецца на 1 бал. Пры наяўнасці больш за 7 выпраўленняў — на 2 балы.
Крытэрыі ацэнкі тэкставага дыктанта
Бал |
Колькасць памылак |
1 |
Больш, як на 2 балы |
2 |
10/0, 9/1, 9/0, 8/2, 8/1, 7/2, 6/4, 6/3, 5/5, 5/4, 4/6, 4/5, 3/7, 3/6, 2/8, 2/7, 1/9, 1/8, 0/10, 0/9 |
3 |
8/0, 7/1, 7/0, 6/2, 6/1, 6/0, 5/3, 5/2, 4/4, 4/3, 3/5, 3/4, 2/6, 2/5, 1/7, 1/6, 0/8, 0/7 |
4 |
5/0, 5/1, 4/2, 3/3, 2/4, 1/5, 0/6 |
5 |
4/0, 4/1, 3/2, 2/3, 1/4, 0/5 |
6 |
3/0, 3/1, 2/2, 1/3, 0/4 |
7 |
2/1, 2/0, 1/2, 1/1, 0/3, 0/2 або 4 выпраўленні на месцы арфаграм (пунктаграм) |
8 |
1/0, 0/1 або 3 выпраўленні на месцы арфаграм (пунктаграм) |
9 |
1 нягрубая арфаграфічная памылка, або 1 нягрубая пунктуацыйная памылка, або 1–2 выпраўленні на месцы арфаграм (пунктаграм) |
10 |
0/0, дапускаецца 1–2 выпраўленні не на месцы арфаграм (пунктаграм) |
Пералік нягрубых, аднатыпных і іншых памылак прыведзены ў дадатку.
У комплекснай кантрольнай рабоце, якая складаецца з дыктанта і дадатковых заданняў (фанетычных, лексічных, граматычных і інш.), выстаўляюцца дзве адзнакі — за кожны від працы. Абедзве адзнакі выстаў-ляюцца па беларускай мове ў адну графу журнала: 8/7, 5/4, 3/3.
Крытэрыі ацэнкі дадатковага задання
Бал |
Ступень выканання заданняў |
|
1–2 |
Выканана менш за 1/4 заданняў |
|
3–4 |
Выканана не менш за 1/4 заданняў |
|
5–6 |
Выканана не менш за 1/2 заданняў (з улікам пэўных недахопаў у афармленні і фармулёўках) |
|
7–8 |
Выканана не менш за 3/4 заданняў (з улікам пэўных недахопаў у афармленні і фармулёўках) |
|
9 |
Выкананы ўсе заданні, пры гэтым дапускаюцца нязначныя недахопы ў фармулёўках або афармленні работы |
|
10 |
Выкананы ўсе заданні |
Арфаграфічныя і пунктуацыйныя памылкі, дапушчаныя пры выкананні дадатковых заданняў, уключаюцца ў лік памылак дыктанта.
Калі праводзіцца кантрольны дыктант з дадатковымі заданнямі, аб’ём тэксту дыктанта памяншаецца на 20 слоў.
Калі дадатковае заданне мае творчы характар, то яно ацэньваецца ў адпаведнасці з крытэрыямі ацэнкі творчых работ.
Ацэнка камунікатыўных уменняў і навыкаў вучняў
На гэтым узроўні ацэньваюцца ўменні правільна і паслядоўна выкладаць думкі ў адпаведнасці з тэмай і задумай, узровень маўленчай падрыхтоўкі вучняў, г. зн. уменні карыстацца моўнымі сродкамі ў адпаведнасці са стылем і жанрам, тэмай і задачамі выказвання. Для ацэнкі камунікатыўных уменняў і навыкаў выкарыстоўваюцца розныя віды творчых работ, у першую чаргу пераказы, пераклады і сачыненні.
У якасці навучальных выкарыстоўваюцца падрабязныя, сціслыя, выбарачныя пераказы, пераказы з дадатковымі заданнямі. У якасці кантрольных — падрабязныя пераказы.
Аб’ём тэксту кантрольнага пераказу павінен адпавядаць патрабаванням Інструкцыі аб парадку фарміравання культуры вуснай і пісьмовай мовы ў агульнаадукацыйных установах Рэспублікі Беларусь.
У І паўгоддзі ў V класе агульнаадукацыйных устаноў праводзяцца толькі навучальныя пераказы, якія ацэньваюцца па нормах для IV класа.
Пераказы, пераклады і сачыненні ацэньваюцца дзвюма адзнакамі: першай ацэньваюцца змест і маўленчае афармленне, другой — арфаграфічныя, пунктуацыйныя і граматычныя памылкі:
З—М
І—V—Г
Змест ацэньваецца па наступных крытэрыях:
адпаведнасці работы тэме і асноўнай думцы;
паўнаце і глыбіні раскрыцця тэмы;
правільнасці выкладу фактычнага матэрыялу;
звязнасці, лагічнасці, паслядоўнасці выкладу.
Пры ацэнцы маўленчага афармлення творчых работ улічваюцца:
разнастайнасць слоўніка і граматычнага ладу маўлення вучняў;
стылявое адзінства і выразнасць маўлення, наяўнасць (адсутнасць) маўленчых недахопаў.
Пісьменнасць ацэньваецца паводле колькасці дапушчаных арфаграфічных, пунктуацыйных і граматычных памылак.
Наяўнасць арыгінальнай задумы і яе добрая рэалізацыя дазваляюць павысіць першую адзнаку за сачыненне на 1 бал.
Крытэрыі і паказчыкі ацэнкі творчых работ вучняў
Бал |
Змест |
Маўленчае афармленне |
Пісьменнасць |
1 |
1. Работа не адпавядае тэме або тэма не раскрыта. 2. Парушаны сэнсавая сувязь сказаў і паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі. 3. Дапускаецца больш за 8 недахопаў у змесце. |
1. Работа характарызуецца беднасцю слоўнікавага запасу, кароткімі аднатыпнымі канструкцыямі. 2. Дапускаецца больш за 8 маўленчых недахопаў: парушэнняў дакладнасці словаўжывання, логікі выкладу матэрыялу, стылявога адзінства. |
Больш як на 2 балы |
2 |
1. Работа не адпавядае тэме. 2. Сэнсавая сувязь сказаў і паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі часта парушаюцца. 3. Дапускаецца не больш за 8 недахопаў у змесце. |
1. Работа характарызуецца беднасцю слоўнікавага запасу, аднатыпнасцю канструкцый. 2. Дапускаецца не больш за 8 маўленчых недахопаў, у тым ліку парушэнняў дакладнасці словаўжывання, логікі выкладу матэрыялу, стылявога адзінства. |
ад 7/2 да 10/1 і 10 граматычных памылак |
3 |
1. Работа часткова раскрывае тэму і асноўную думку. 2. Сэнсавая сувязь сказаў і паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі ў некаторых выпадках парушаюцца. 3. Дапускаецца не больш за 7 недахопаў у змесце. |
1. Работа вызначаецца беднасцю слоўнікавага запасу, аднатыпнасцю канструкцый. 2. Дапускаецца не больш за 7 маўленчых недахопаў, у тым ліку парушэнняў дакладнасці словаўжывання, логікі выкладу матэрыялу, стылявога адзінства. |
0/8, 1/7, 2/6, 3/5, 4/4, 5/3, 6/2, 7/1 і 7 граматычных памылак |
4 |
1. Работа часткова раскрывае тэму і асноўную думку, ёсць адхіленні ад тэмы. 2. Сэнсавая сувязь сказаў і паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі ў адзінкавых выпадках парушаюцца. 3. Дапускаецца не больш за 6 недахопаў у змесце. |
1. Работа вызначаецца пэўнай беднасцю слоўнікавага запасу і аднатыпнасцю сінтаксічных канструкцый. 2. Дапускаецца не больш за 6 маўленчых недахопаў, у тым ліку парушэнняў дакладнасці словаўжывання, логікі выкладу матэрыялу, стылявога адзінства. |
0/7, 1/6, 2/5, 3/4, 4/3, 5/2, 6/0, 6/1 і 6 граматычных памылак |
5 |
1. Работа ў цэлым раскрывае тэму і асноўную думку, ёсць адхіленні ад тэмы. 2. Вытрымліваецца агульнае сэнсавая цэласнасць у разгортванні асноўнай думкі, сэнсавая сувязь сказаў і паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі ў цэлым захоўваюцца. 3. Дапускаецца не больш за 5 недахопаў у змесце. |
1. У рабоце ёсць адзінкавыя выпадкі выкарыстання выяўленчых сродкаў мовы. 2. Дапускаецца не больш за 5 маўленчых недахопаў, у тым ліку парушэнняў дакладнасці словаўжывання, логікі выкладу матэрыялу, стылявога адзінства. |
0/6, 1/5, 3/3, 4/2, 5/0, 5/1 і 5 граматычных памылак |
6
|
1. Работа ў цэлым раскрывае тэму і асноўную думку, ёсць адхіленні ад тэмы. 2. Захоўваецца паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі, вытрымліваецца агульная сэнсавая цэласнасць у разгортванні асноўнай думкі, сэнсавая сувязь сказаў. 3. Дапускаецца не больш за 4 недахопы ў змесце. |
1. Работа ў цэлым вызначаецца разнастайнасцю выкарыстаных моўных сродкаў, дакладнасцю словаўжывання, выразнасцю. 2. Дапускаецца не больш за 4 маўленчыя недахопы, у тым ліку парушэнні логікі выкладу матэрыялу і стылявога адзінства. |
0/5, 1/4, 2/3, 3/2, 4/0, 4/1 і 4 граматычныя памылкі |
7 |
1. Работа раскрывае тэму і асноўную думку. 2. Захоўваецца паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі, вытрымліваецца агульная сэнсавая цэласнасць у разгортванні асноўнай думкі, сэнсавая сувязь сказаў. 3. Дапускаецца не больш за 3 недахопы ў змесце. |
1. Работа вызначаецца разнастайнасцю выкарыстаных моўных сродкаў, дакладнасцю словаўжывання, выразнасцю. 2. Дапускаецца не больш за 3 маўленчыя недахопы, у тым ліку парушэнні логікі выкладу матэрыялу або стылявога адзінства тэксту. |
0/4, 1/3, 2/1, 2/2, 3/0, 3/1 і 3 граматычныя памылкі |
8 |
1. Работа раскрывае тэму і асноўную думку. 2. Захоўваецца паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі, вытрымліваецца сэнсавая цэласнасць у разгортванні асноўнай думкі, сэнсавая сувязь сказаў. 3. Дапускаецца не больш за 2 недахопы ў змесце. |
1. Работа характарызуецца багаццем слоўніка, разнастайнасцю выкарыстаных моўных сродкаў, дакладнасцю словаўжывання, агульнай лагічнасцю, выразнасцю, стыль работы ў цэлым характарызуецца адзінствам выкарыстання моўных сродкаў. 2. Дапускаецца не больш за 2 маўленчыя недахопы – парушэнні логікі выкладу матэрыялу або стылявога адзінства тэксту. |
2/0, 1/1, 1/2, 0/2, 0/3 і 2 граматычныя памылкі або 3 выпраўленні на месцы арфаграм (пунктаграм) |
9 |
1. Работа цалкам раскрывае тэму і асноўную думку (наяўнасць тэматычнага адзінства). 2. Захоўваецца паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі, вытрымліваецца сэнсавая цэласнасць у разгортванні асноўнай думкі, сэнсавая сувязь сказаў. 3. Дапускаецца не больш за 1 недахоп у змесце. |
1. Работа характарызуецца багаццем слоўніка і разнастайнасцю выкарыстаных моўных сродкаў, лагічнасцю, дакладнасцю словаўжывання, выразнасцю, вызначаецца адзінствам выкарыстання моўных сродкаў. 2. Дапускаецца не больш за 1 маўленчы недахоп. |
1/0, 0/1 і 1 граматычная памылка, або 1–2 выпраўленні на месцы арфаграм (пунктаграм) |
10 |
1. Работа поўнасцю раскрывае тэму і асноўную думку (наяўнасць тэматычнага адзінства). 2. Захоўваецца паслядоўнасць у развіцці асноўнай думкі, вытрымліваецца сэнсавая цэласнасць у разгортванні асноўнай думкі, сэнсавая сувязь сказаў. 3. Недахопаў у змесце не дапускаецца. |
1. Работа характарызуецца багаццем слоўніка і разнастайнасцю выкарыстаных моўных сродкаў, дакладнасцю, лагічнасцю, дарэчнасцю, выразнасцю. 2. Маўленчыя недахопы адсутнічаюць.
|
0/0, 1/0 (нягрубая), 0/1 (нягрубая), 1–2 выпраўленні не на месцы арфаграм (пунктаграм) |
Ацэнка тэстаў
Эфектыўным спосабам праверкі вынікаў вучэбнай дзейнасці школьнікаў з’яўляюцца тэставыя заданні, на выкананне якіх патрабуецца мінімальная колькасць часу.
Тэсты можна выкарыстоўваць у якасці навучальных і кантрольных. З іх дапамогай настаўнік зможа праверыць, а вучні замацаваць вучэбны матэрыял па ўсіх тэмах і раздзелах курса беларускай мовы. Колькасць заданняў па розных тэмах можа быць неаднолькавая (ад 5 і больш). Тэст за ўзровень агульнай базавай адукацыі ўключае ад 10 да 30 заданняў, за ўзровень агульнай сярэдняй адукацыі — да 40 (у залежнасці ад мэт і задач праверкі).
Крытэрыі ацэнкі тэставых работ
Бал |
Ступень выканання заданняў |
1 |
Менш, як на 2 балы |
2 |
Выканана не менш за 20 % прапанаваных заданняў |
3 |
Выканана не менш за 30 % прапанаваных заданняў |
4 |
Выканана не менш за 40 % прапанаваных заданняў |
5 |
Выканана не менш за 50 % прапанаваных заданняў |
6 |
Выканана не менш за 60 % прапанаваных заданняў |
7 |
Выканана не менш за 70 % прапанаваных заданняў |
8 |
Выканана не менш за 80 % прапанаваных заданняў |
9 |
Выканана не менш за 90 % прапанаваных заданняў |
10 |
Выкананы ўсе прапанаваныя заданні |
Класіфікацыя памылак
Тэкставыя (зместавыя) памылкі
Памылкі, якія прыводзяць да парушэння асноўных прымет тэксту, у лінгваметодыцы называюць тэкставымі. Да тыповых тэкставых памылак адносяцца:
1) падмена тэмы, асноўнай думкі і аўтарскай пазіцыі тэксту-арыгінала пры напісанні пераказу;
2) неапраўданае скарачэнне або павелічэнне падтэм пры пераказе тэксту-арыгінала;
3) непаўната раскрыцця асноўных падтэм, якія аб’ядноўваюць змест тэксту;
4) адсутнасць аргументаў для доказу выказаных у сачыненні думак;
5) няўменне выкарыстоўваць веды, уласныя назіранні, літаратурныя крыніцы, жыццёвы вопыт для абгрунтавання ўласнай пазіцыі ў сачыненні;
6) неадпаведнасць зместу сачынення заяўленай у загалоўку тэме;
7) скажэнне фактаў, падзей, імён, назваў, дат;
8) парушэнне паслядоўнасці развіцця думкі ў тэксце;
9) парушэнне прычынна-выніковых, часавых сувязей паміж сказамі;
10) парушэнне сэнсавай цэласнасці тэксту;
11) парушэнне лагічнай сувязі паміж сказамі ў межах адной сэнсавай часткі;
12) пропуск сказаў, неабходных для лагічнага развіцця думкі;
13) неабгрунтаваны падзел тэксту на абзацы;
14) парушэнне суразмернасці частак тэксту (уступ, асноўная частка, заключэнне).
Тэкставыя памылкі ў школьнай практыцы традыцыйна абазначаюцца літарай З (змест).
Маўленчыя памылкі
Маўленчыя памылкі — гэта парушэнні патрабаванняў камунікатыўных якасцей маўлення (дакладнасці, лагічнасці, чысціні, дарэчнасці, выразнасці і багацця).
Да маўленчых памылак адносяцца наступныя:
1) ужыванне слова ці ўстойлівага выразу з неўласцівым яму значэннем: Чарнавус валодае добрымі адносінамі з супрацоўнікамі інстытута (правільна: мае адносіны). Уверсе нешта звінела, як быццам нехта гуляў на дудачцы (правільна: іграў на дудачцы).
2) парушэнне лексічнай спалучальнасці: На паляўнічага накінуўся пажылы мядзведзь (правільна: стары). Васіль адчуваў сябе адзіночным чалавекам (правільна: адзінокім).
3) выкарыстанне русізмаў: Народ мог узнаць пра падзеі, якія былі ў далёкім прошлым. Вумныя і добрыя людзі.
4) неадрозненне адценняў значэння сінонімаў ці блізкіх па значэнні слоў: Ён шырока расчыніў вочы (правільна: расплюшчыў). Варыць чай (малако) (правільна: гатаваць чай, парыць малако).
5) неадрозненне паронімаў (аднакаранёвых слоў з розным значэннем): Абагуліць матэрыял (правільна: абагульніць); каменная дарога (правільна: камяністая).
6) ужыванне лішняга слова (плеаназм): Народныя песні спявалі маладыя маладзіцы (правільна: спявалі маладзіцы).
7) ужыванне адзін каля аднаго (або блізка) аднакаранёвых слоў (таўталогія): Шмат твораў стварыў Янка Купала для дзяцей.
8) паўтарэнне аднаго і таго ж слова побач: Ён прыехаў з Парыжа. Як толькі ён адчыніў дзверы, людзі кінуліся да яго.
9) ужыванне слова або выразу іншай стылявой афарбоўкі: Важна разгульвае па мястэчку ўраднік. Школьнікі рынуліся ўручаць букеты кветак любімым настаўнікам.
10) неапраўданае ўжыванне прастамоўных і дыялектных слоў і выразаў: Высокі ўраджай кіяхоў на палях краіны вывеў гаспадарку на першае месца ў раёне (замест кукурузы).
11) неразмежаванне лексікі розных гістарычных эпох: Абдумваючы адказ на пытанне, вучань нахмурыў чало (замест лоб); Лабановіч ведаў, што знойдзе пісара ў рэстаране (замест карчме).
12) недакладнае ўжыванне асабовых і ўказальных займеннікаў: Маці прапанавала сыну наліць сабе чаю (маці ці сыну?). Настаўнік параіў вучню прачытаць яго даклад (настаўніка ці вучня?).
13) беднасць і аднастайнасць сінтаксічных канструкцый:
Мы жылі ў палатцы. Палатка стаяла на беразе. Ён быў абрывісты. На беразе раслі сосны. Яны былі стромкія.
14) неабгрунтаванае выкарыстанне сродкаў сувязі (злучнікаў, злучальных слоў, пабочных слоў, лексічных паўтораў) паміж сказамі і сэнсавымі часткамі.
Граматычныя памылкі
Граматычныя — гэта памылкі, дапушчаныя пры ўтварэнні слоў розных часцін мовы і іх формаў, пабудове словазлучэнняў і сказаў, г. зн. парушэнне словаўтваральнай, марфалагічнай або сінтаксічнай нормаў.
Да тыповых граматычных памылак адносяцца:
I. Памылкі ў структуры слова
1. Пры ўтварэнні слова: стварацель (правільна: стваральнік), Толін (правільна: Толеў), ластаўкаў (правільна: ластаўчын), кароўскае (правільна: каровіна).
2. Пры ўтварэнні формы
а) назоўніка: дзвер (правільна: дзверы), праменні (правільна: праменне), медаллю (правільна: медалём), на жалюзях (правільна: на жалюзі), кусты ажынніка (правільна: ажынніку), пры доктары (правільна: пры доктару), кошык яблык (правільна: яблыкаў);
б) прыметніка: малодшы на пяць гадоў (правільна: маладзейшы), самы большы будынак (правільна: самы вялікі), бачу братава сына (правільна: братавага); сястра вышэй за мяне (правільна: вышэйшая);
в) лічэбніка: дзвюмя камандамі (правільна: дзвюма), стамі вучнямі (правільна: ста), паўтарамі кіламетрамі (правільна: паўтара);
г) займенніка: самаго сябе (правільна: самога), сваяго народа (правільна: свайго); сваі пытанні (правільна: свае);
д) дзеяслова, дзеепрыметніка, дзеепрыслоўя: ідзець (правільна: ідзе), гавора (правільна: гаворыць), змяркаць (правільна: змяркацца), ён было пайшоў (правільна: быў пайшоў); рассмяяўшаяся дзіця (правільна: дзіця, якое рассмяялася; рассмяянае); сядзеў, чытая кнігу (правільна: чытаючы);
е) прыслоўя: свяціў ярчэе (правільна: свяціў ярчэй), паступіў сама наймудрэй (правільна: сама мудра).
II. Памылкі ў структуры словазлучэння
1. Памылкі ў дапасаванні: тры высокіх будынкі (правільна: высокія), два любімых творы (правільна: любімыя), даручыць заданне саміх дзецям (правільна: самім).
2. Памылкі ў кіраванні: дзякаваць настаўніка (правільна: настаўніку), звярнуцца па адрасе (правільна: на адрас), хварэць грыпам (правільна: хварэць на грып), пайсці за хлебам (правільна: па хлеб), загадчык бібліятэкай (правільна: бібліятэкі), заклапочанасць над пытаннямі (правільна: заклапочанасць пытаннямі), тры пятыя гектары (правільна: гектара).
III. Памылкі ў структуры сказа
1. Парушэнне межаў сказа: Нам радасна бачыць. Як прыгажэе родны Мінск.
2. Парушэнне сувязі паміж дзейнікам і выказнікам: Вакол вогнішча сядзелі і размаўлялі група аднакласнікаў (правільна: сядзела і размаўляла). Большасць кніг прачытаны Андрэем (правільна: прачытана).
3. Парушэнне суаднесенасці трывання і часу дзеяслоўных формаў: Калі пачалася вайна, яго мабілізоўваюць у армію. Ён накіроўваецца ў Санкт-Пецярбург і з лёгкасцю паступіў у інстытут.
4. Памылкі ў пабудове сказаў з дзеепрыслоўнымі зваротамі: Едучы ў цягніку, у мяне прапалі рэчы. Радуючы Максіма, на вуліцы стала марозна і сонечна. Падыходзячы да школы, мы зайшлі ў клас.
5. Памылкі ў пабудове сказаў з дзеепрыметнымі зваротамі: Каля дарогі ляжалі паваленыя дрэвы бурай (правільна: паваленыя бурай дрэвы або дрэвы, паваленыя бурай). Пякло нахіленае сонца на захад (правільна: нахіленае на захад сонца або сонца, нахіленае на захад).
6. Памылкі ў пабудове сказаў з аднароднымі членамі: На пасяджэнні савета класа гаварылі пра збор макулатуры, металалому і аб дапамозе шэфам.
7. Памылкі ў пабудове складаных сказаў: У вобразе дзядзькі Антося аўтар паказвае загубленую маладосць, і ва ўсім гэтым трэба вініць самадзяржаўе.
8. Памылкі пры складанні сказаў з ускоснай мовай: Ужо неяк пад восень сказала Аленка Сцёпку, што я хачу працягваць вучобу (правільна: што хоча працягваць вучобу).
9. Пропуск слоў у сказе: Вася хуценька паабедаў і пабег у валейбол (замест гуляць у валейбол).
10. Няўдалы парадак слоў у сказе: Ён выйшаў з ужо кепскім настроем.
11. Дубліраванне дзейніка: Маці, яна заўсёды намагалася дапамагчы мне.
Граматычныя памылкі, дапушчаныя ў напісанні формаў слоў у дыктантах, пры падліку далучаюцца да арфаграфічных. Пры гэтым за адну памылку, напрыклад, лічыцца напісанне канчатка -а ў родным склоне адзіночнага ліку назоўнікаў воск, жвір, лёд. Але калі дапушчаны памылкі ў выразах тыпу лісце дуба — шафа з дубу, падысці да перахода — не было пераходу праз вуліцу, другога лістапада — у час лістападу дрэвы стаяць аголеныя і падобных, кожную такую памылку трэба лічыць за асобную.
Арфаграфічныя памылкі
У пісьмовых работах вучняў могуць быць дапушчаны памылкі, якія паўтараюцца, аднатыпныя, грубыя (нягрубыя) памылкі.
Памылкамі, якія паўтараюцца, лічацца памылкі, дапушчаныя ў адным і тым жа слове некалькі разоў (напрыклад, земля, да землі) або ў аднакаранёвых словах (напрыклад, мілодыя, міладычны).
Памылкі, якія паўтараюцца, лічацца за адну.
Да аднатыпных адносяцца памылкі на адно правіла, калі выбар правільнага напісання вызначаецца аднымі і тымі ўмовамі: зямля, вясна, сцяна (е, ё — я); на ўсходзе, ва ўмовах (напісанне ў нескладовага), па-першае, па-другое, па-трэцяе (правапіс прыслоўяў з прыстаўкай па-, утвораных ад парадкавых лічэбнікаў) і г. д.
Не кваліфікуюцца як аднатыпныя напісанні, якія вызначаюцца рознымі ўмовамі аднаго і таго правіла: вясна, зямля, сцяна (правапіс я ў першым складзе перад націскам — адна памылка), завязь, пояс, месяц (правапіс слоў з каранёвым я — другая памылка), сезон, герой, кефір (напісанне е ў запазычаных словах — трэцяя памылка) і г. д.; на ўсходзе, ва ўмовах (напісанне ў нескладовага пасля галосных у пачатку слова — адна памылка), траўка, шаўковы, воўк (другая памылка), жанчына-ўрач, паўночна-ўсходні (трэцяя памылка), аўдыторыя, паўза, джоўль (чацвёртая памылка) і г. д.
Першыя тры аднатыпныя памылкі лічацца за адну, кожная наступная з аднатыпных — як самастойная.
Грубымі лічацца арфаграфічныя памылкі на вывучаныя правілы (перадача акання, якання на пісьме, правапіс о, э, а, е, ё, я ў складаных словах, правапіс прыстаўных галосных і зычных, нескладовага ў і у складовага, падоўжаных зычных, спалучэнняў зычных, апострафа і мяккага знака, напісанні суфіксаў і канчаткаў розных часцін мовы, не з рознымі часцінамі мовы, напісанні слоў розных часцін мовы разам, асобна або праз злучок і інш.).
Да нягрубых адносяцца арфаграфічныя памылкі:
пры пераносе слоў: а-сака замест аса-ка, сенаў-борка замест се-на-ўбор-ка;
няправільнае ўжыванне вялікай і малой літар у складаных уласных назвах і назвах неславянскага паходжання: Беларускі Дзяржаўны ўніверсітэт замест Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт; (возера) Рыца; (гара) Манблан;
у выбары літары ы, і пасля прыставак на зычны: безідэйны (замест безыдэйны);
у словах-выключэннях з правілаў: бонна, мецца; фатаграфія, матавоз, вустрыца;
у напісанні прыслоўяў і блізкіх да іх па значэнні спалучэнняў назоўнікаў з прыназоўнікамі: напамяць (замест на памяць), без перастанку (замест бесперастанку);
напісанні разам і асобна не з прыметнікамі і дзеепрыметнікамі ў ролі выказніка: Праца няцяжкая. Праца не цяжкая. Заданне нявыкананае. Заданне не выкананае;
напісанні не, ні ў спалучэннях не хто іншы, як...; ніхто іншы не…
Нягрубыя памылкі лічацца за паўпамылкі.
Пунктуацыйныя памылкі
Пунктуацыйныя — гэта памылкі, якія дапускаюцца вучнямі ў дыктантах, пераказах, сачыненнях і іншых пісьмовых работах. Яны звязаны з парушэннем пунктуацыйных правілаў. Класіфікацыя пунктуацыйных памылак даецца ў адпаведнасці з раздзеламі сінтаксісу:
знак прыпынку ў канцы сказа;
працяжнік паміж галоўнымі членамі;
працяжнік у няпоўным сказе;
знакі прыпынку пры зваротках;
знакі прыпынку пры пабочных і ўстаўных канструкцыях;
знакі прыпынку пры аднародных членах;
знакі прыпынку пры аднародных членах з абагульняльнымі словамі;
знакі прыпынку пры адасобленых азначэннях;
знакі прыпынку пры адасобленых прыдатках;
знакі прыпынку пры адасобленых акалічнасцях, выражаных дзеепрыслоўямі;
знакі прыпынку пры адасобленых акалічнасцях, выражаных назоўнікамі і прыслоўямі;
знакі прыпынку пры параўнальных зваротах;
знакі прыпынку для выдзялення простай мовы;
знакі прыпынку для аддзялення простай мовы ад слоў аўтара;
знакі прыпынку для выдзялення частак, якія ўваходзяць у склад складаназалежнага сказа;
знакі прыпынку ў складаназлучаным сказе;
знакі прыпынку для раздзялення аднародных частак, што ўваходзяць у склад складаназалежнага сказа;
коска і коска з кропкай для раздзялення частак, якія ўваходзяць у склад бяззлучнікавага сказа;
двукроп’е і працяжнік для выдзялення частак, якія ўваходзяць у склад бяззлучнікавага складанага сказа.
Сярод пунктуацыйных памылак выдзяляюць грубыя і нягрубыя. Аднатыпных пунктуацыйных памылак не бывае, паколькі ў кожным канкрэтным выпадку праблема выбару і пастаноўкі знака прыпынку вырашаецца з улікам структуры і сэнсу запісу. Сярод пунктуацыйных памылак могуць быць памылкі, якія паўтараюцца, калі ўявіць, што адна і тая ж канструкцыя, з адным і тым жа лексічным напаўненнем паўтараецца ў запісваемым тэксце некалькі разоў.
Грубымі пунктуацыйнымі памылкамі лічацца тыя, якія парушаюць структурна-сэнсавае чляненне пісьмовага маўлення, таму што з’яўляюцца вынікам незахавання асноўных пунктуацыйных правілаў.
Нягрубыя пунктуацыйныя памылкі з’яўляюцца вынікам парушэння другасных, часцей негатыўных (якія адмяняюць дзеянне асноўных) правілаў, якія звычайна прыводзяцца ў заўвагах і рэгулююць норму, якая не мае шырокага распаўсюджання ці ўяўляе сабою прыватныя выпадкі пастаноўкі знакаў прыпынку.
Тып памылкі |
||
Правіла |
Грубая |
Нягрубая |
1.Знак прыпынку ў канцы сказа: Раніца. Спеў жаўранка. |
Пропуск знака прыпынку: Раніца_ Спеў жаўранка. |
Памылка ў выбары знака: 1.Раніца! Спеў жаўранка! 2. Бабуля запыталася, хто прынёс сюды красак? 3. Пастаноўка кропкі ў загалоўку тэксту: Зіма. |
2.Працяжнік паміж галоўнымі членамі |
1. Пастаноўка коскі паміж дзейнікам і выказнікам: Белы пясок паблізу вады, быў затканы зялёнымі верасамі. 2. Пропуск працяжніка на месцы нулявой звязкі: Плошча поля_20 гектараў. |
Пастаноўка працяжніка на месцы нулявой звязкі, калі дзейнік выражаны асабовым займеннікам, а выказнік – назоўнікам у назоўным склоне ці калі паміж дзейнікам і выказнікам, які выражаны назоўнікам у назоўным склоне, стаіць часціца не: Я _ чалавек. Кажан _ не птушка. |
У выпадку, калі дапускаюцца варыянты ўжывання ці неўжывання працяжніка, любое адхіленне ад нормы можна не браць у разлік пры выстаўленні адзнакі. |
||
3.Знакі прыпынку пры аднародных членах |
1. Пропуск коскі паміж аднароднымі членамі (акрамя пастаноўкі коскі паміж неаднароднымі азначэннямі): Згінулі сцюжы_ марозы_ мяцеліцы. 2.Пропуск двукроп’я ці працяжніка для аддзялення аднародных членаў ад абагульняльных слоў: У хаце не было нікога_ ні старых, ні малых. Будынак, парк і агароджа _ было ўсё слаўна і прыгожа. |
1. Пастаноўка лішняй коскі паміж аднароднымі членамі: Пажар заўважылі, як з баракаў, так і з пасёлка. Я ўсміхаюся, і вясне, і сонцу, і дожджыку. 2. Ужыванне коскі паміж неаднароднымі азначэннямі: Насталі кароткія, летнія ночы. А пад бэзам раслі высокія, чырвоныя вяргіні.
3.Няправільны выбар двукроп’я ці працяжніка пры абагульняльных словах: Мы з талентамі ўсе – і лекар, і пажарнік, і слуцкі хлебасей. У нас і цыбуля, і сала, і бульба: усё ёсць. |
4.Знакі прыпынку пры зваротках |
Пропуск знака для выдзялення зваротка: Я помню летнія часіны і вас _ грыбныя баравіны! Тужыць_ браток_ не маем часу! Мой сынок_ Усміхайся, шчаслівыя песні спявай! |
1.Няправільны выбар знака прыпынку пры зваротках у выпадках, калі эмацыянальнасць выказвання падкрэсліваецца лексічна: “Алесь. Уцякай хутчэй! — загаласіў сусед. 2.Пастаноўка лішняй коскі пасля часціцы о пры зваротку: О, родны край, не дай забыцца аб радасці сустрэчы. 3.Пропуск косак для выдзялення паясняльных слоў да зваротка пры іх раздзяленні: Мая рыбка, спі _ залатая! |
5.Знакі прыпынку пры пабочных словах і сказах |
Пропуск знака прыпынку для выдзялення найбольш ужывальных пабочных слоў, сказаў: Словам_сабраліся выходзіць удвух. Спрадвеку_ як людзі сцвярджаюць_праз бор гасцінец ляжаў. |
Няправільны выбар знакаў прыпынку для выдзялення пабочных і ўстаўных канструкцый: Хлопцы, а іх было чалавек восем, дружна запляскалі Сцёпку. |
6.Знакі прыпынку пры адасобленых членах сказа |
Памылкі, звязаныя з выдзяленнем знакамі прыпынку адасобленых членаў сказа (акрамя зваротаў з як): Полымем палае дол_ зарослы пералескамі. Здзіўлены_ я паволі ўстаю з лаўкі. Час ад часу бліскала маланка_ асвятляючы паплавы. |
1.Пропуск другой коскі для выдзялення адасобленага члена сказа перад злучнікам і (ці пасля яго), які спалучае аднародныя члены: Сонца апусцілася зусім нізка і_ стаміўшыся, пачало хіліцца на захад. 2.Пропуск адасаблення адзіночных дзеепрыслоўяў: Раз-пораз стукалі_ падаючы_спілаваныя дрэвы. 3.Адасабленне акалічнасцей, выражаных адзіночнымі дзеепрыслоўямі, якія сваім значэннем набліжаюцца да прыслоўяў спосабу дзеяння ці часу: Лена бегла, не азіраючыся. 4.Адсутнасць знакаў прыпынку для выдзялення адасобленых акалічнасцей, выражаных назоўнікамі з прыназоўнікамі дзякуючы, адпаведна, насуперак, у адпаведнасці з, са згоды і іншымі са значэннем прычыны, умовы, уступкі, спосабу дзеяння: Нягледзячы на трывожны час_ рынак жыў сваім звычайным жыццём. У адпаведнасці з законам_ кожны мае права на працу.
|
7.Знакі прыпынку пры ўдакладняльных акалічнасцях месца і часу |
Пропуск косак пры выдзяленні ўдакладняльных акалічнасцей месца і часу: За дваром_ на бярозах_ была пасека. На другі дзень _зранку_ па вёсцы пранеслася чутка пра дзіўнае здарэнне.
|
|
8.Знакі прыпынку ў сказах з простай мовай |
1.Памылкі ў пропуску знакаў для выдзялення простай мовы: _Сцяпанка, — сказаў чалавек, — ідзі пасядзі ў цяньку_.
2. Памылкі ў пропуску знакаў для аддзялення простай мовы ад слоў аўтара, а таксама знакаў у канцы простай мовы: “Гэй, паромшчык!_ нехта гучна клікаў з другога берага.
Пропуск аднаго з парных знакаў ці некалькіх лічыцца за адну памылку.
|
1.Пастаноўка лішніх двукоссяў, коскі замест кропкі пасля слоў аўтара, што разрываюць простую мову, якая складаецца з рознатыпных па мэце выказвання і інтанацыі сказаў, замена двукроп’я кропкай ці коскай пасля слоў аўтара, у якіх ёсць указанне на працяг простай мовы, парушэнне паслядоўнасці размяшчэння знакаў пры іх спалучэнні.
2.Памылковы выбар знака прыпынку пры простай мове: Стораж загадаў: “Пакіньце памяшканне!”, і выключыў святло.
|
9.Знакі прыпынку ў складаназлучаным сказе |
Пропуск коскі для раздзялення частак складаназлучанага сказа: Палівае стэпы дожджык бойкі_ ды шумяць высокія пшаніцы. |
Пастаноўка лішняй коскі ў складаназлучаным сказе з агульным даданым членам або агульным пабочным словам ці часціцай: Праз нейкі час вецер разагнаў хмары, і дождж сціх. Толькі верхавіны соснаў гулі, ды шалясцелі асіны.
|
10.Знакі прыпынку ў складаназалежных сказах |
1.Пропуск знака прыпынку для выдзялення даданай часткі: Мы пайшлі туды_ адкуль чулася песня. 2.Пастаноўка коскі перад злучнікам і , які спалучае аднародныя даданыя часткі ў складаназалежным сказе: Чуваць было, як цвыркае конік у траве, і як гулка стукае дзяцел. |
|
11.Знакі прыпынку ў бяззлучнікавых складаных сказах |
1.Пропуск знака для раздзялення частак бяззлучнікавага складанага сказа: Цвітуць лугі_ ўздымае жыта каласы. Падрасцеш вялікі _ раскажу тады. Усе бачылі _ яна і прыгожая, і ўдалая. 2. Памылковы выбар знака паміж часткамі бяззлучнікавага складанага сказа: Алесь зразумеў – нервовасць Кастуся можа сапсаваць справу. Слова сказаў: сякераю адсек. |
|