У ДАПАМОГУ КЕМЛІВЫМ, ДАПЫТЛІВЫМ, ЭРУДЫРАВАНЫМ ВУЧНЯМ
*Тэставыя заданні
1.Вызначце, у якім радку ў словах правільна пастаўлены націскі:
а) асака/, на/крыўка, блытаніна/, беларусы/, цэме/нт;
б) асака/, накры/ўка, блытані/на, белару/сы, цэме/нт;
в) асака/, на/крыўка, блытані/на, белару/сы, цэме/нт.
2.Гукі, якія складаюцца толькі з голасу, называюцца:
а) галоснымі; б) зычнымі.
3.Укажыце слупок, у якім паслядоўна дадзеныя спалучэнні гукаў адпавядаюць вымаўленню гукаў, абазначаных выдзеленымі літарамі, у словах, размешчаных злева:
а) б) в) г)
ззянне [н’] [нн’] [н’] [нн’]
дождж [шч] [шч] [жшч] [шч]
світанне [св’] [с’в’] [с’в] [с’в’]
дзядзька [ц] [дз’] [ц’] [ц’]
лье [йэ] [й’э] [й’э] [й’э]
4.Выберыце групу слоў, у кожным з якіх ёсць мяккія зычныя гукі:
а) гай, цень, лье, ноч, радасць;
б) гай, цень, лье, вазьму, дзверы, сям’я;
в) гай, цень, лье, вазьму, баян;
г) юла, гай, цень, вазьму, баян.
5.Выберыце групу слоў, у кожнай з якой ёсць словы са свісцячымі зычнымі:.
а) дзень, паглядзець, цана, цэх;
б) стужка, морж, вуж, грэбці;
в) удваіх, удзвюх, паблізу, назаўсёды;
г) дзядзька, сонца, зіхацець, селядзец;
д) шэрсць, шэсць, шаптаць, шарсцяны.
6.Выберыце групу слоў, у кожнай з якой ёсць словы з шыпячымі зычнымі:
а) барацьба, сцежка, усмешка, ноч;
б) цэны, сцежка, усмешка, ноч;
в) чысты, сцежка, усмешка, ноч;
г) цыган, сцежка, усмешка, джала.
7.Гукі, якія складаюцца толькі з голасу і шуму ці толькі з шуму, называюцца:
а) галоснымі; б) зычнымі;
8.Выберыце групу слоў, у кожным з якіх ёсць звонкія зычныя гукі:
а) удар, грыб, зараза, баян;
б) удар, рыба, зараза, баян;
в) удар, рыба, зараза, баяніст.
г) удар, рыбак, зараза, баян.
9.Па ўдзелу голасу і шуму зычныя гукі [ш, ж, дж, ч] называюцца:
а) свісцячымі; б) губнымі; в) шыпячымі.
10. Вызначце, колькі гукаў і літар у слове ўздзеянне:
а) 8л., 9г.; б) 8л., 8г.; в) 9л., 8г.; г) 9л., 9г.
11. Выберыце групу слоў, якія правільна падзелены для пераносу:
а) адзі-нац-цаць; дзя-ўчын-ка; узбярэж-жа;
б) адзі-нац-цаць, дзяў-чынка, уз-бярэж-жа;
в) адзі-на-ццаць, дзяў-чын-ка, уз-бярэж-жа.
12. Вызначце , у якім радку знаходзяцца словы з асіміляцыяй па глухасці:
а) мароз, касьба, дзядзька, дождж;
б) мароз, снег, футбол, казка;
в) мароз, снег, дзядзька, дождж;
г) мароз, снег, носьбіт, дождж.
13. Вызначце, у якім радку дадзены словы, дзе свісцячыя зычныя вымаўляюцца як шыпячыя:
а) сшытак, шчасце, расчысціць, зжаць;
б) сшытак, бясшумна, расчыніць, зняць;
в) сшытак, здзіўляешся, расчысціць, зжаць;
г) сшытак, бясшумна, расчысціць, зжаць.
14. Вызначце радок, дзе знаходзяцца словы, у якіх адбылася асіміляцыя па звонкасці:
а) малацьба, грыб, просьба, носьбіт;
б) малацьба, барацьба, дзюба, носьбіт;
в) малацьба, барацьба, просьба; носьбіт;
г) малацьба, барацьба, просьба, адхон.
15. Знайдзіце ў кожным радку “чацвёртае лішняе” слова (па фанетычных законах беларускай мовы):
а) падзяка, падзяліць, падзеляніць, падзяжурыць;
б) цэны, цацка, цэдзіць, цень;
в) аджыць, джала, ураджай, сяджу;
г) гадзіннік, ззянне, каменны, пантонны;
д) лью, Савельеў, цень, Ульяна;
е) расчоска, перапісчьк, счарнець, у бочцы;
ё) юла, юны, раз’юшаны, цюльпан.
- 16. Рашыце наступныя прапорцыі і вызначце гукі, якімі адрозніваюцца або суадносяцца члены другой прапорцыі насенне : на сене = Палессе : ?:
а) [с] : [с’] б) [с’] : [с’].
17. Вызначце, якую літару трэба ўставіць у фанетычную прапорцыю а) [ш]; б) [ж]; в) [ч].
18. Вызначце, па якім прынцыпе аб’яднаны зычныя гукі ў адну групу [ж, ш, дж, ч]: а) няпарныя звонкія зычныя; б) падоўжаныя зычныя; в) шыпячыя зычныя; г) свісцячыя зычныя.
19. Вызначце, у якім радку знаходзяцца толькі тыя словы, у якіх шыпячыя зычныя вымаўляюцца як свісцячыя:
а) на фортачцы, зжаць, пясчынка, любуешся;
б) на фортачцы, апранаешся, любуешся, пры дачцэ;
в) возчык, перабежчык, на лямпачцы, сшытак;
г) схопішся, у бочцы, счарнець, расказчык.
20. Укажыце, па якім прынцыпе аб’яднаны зычныя ў пэўную групу:
[ в, л, м, н, р, й’, ў]:
а) падоўжаныя зычныя; б) свісцячыя зычныя; в) няпарныя звонкія;
г) шыпячыя зычныя.
21.Рашыце наступныя парпорцыі і вызначце гукі, якімі адрозніваюцца або суадносяцца члены другой прапорцыі банка : банька = ? : галька:
а) [ н ] – [ н’] б) [ л ] – [ л’ ]
22. Вызначце, якую літару трэба ўставіць у фанетычную прапорцыю [ з ] : [ с ] = [ г ] : [ ? ]:
а) [ к ] ; б) [ х ] ; в) [ ф ].
23. Укажыце, па якім прынцыпе аб’яднаны зычныя ў пэўную групу
[ с, с’, з, з’, дз’, ц’ ]:
а) падоўжаныя зычныя;
б) свісцячыя зычныя;
в) няпарныя зычныя;
г) шыпячыя зычныя.
24. Рашыце наступныя прапорцыі і вызначце гукі, якімі адрозніваюцца або суадносяцца члены першай прапорцыі
бар : ? = пара : тара:
а) [ б ] - [ б’ ] б) [ б ] - [ п ]
25. Вызначце, якую літару трэба ўставіць у фанетычную прапорцыю [ б – п ] = [ дз’ - ? ]:
а) [ ц’ ]; б) [ з ]; в) [ с ].
26. Укажыце, у якіх словах колькасць гукаў і літар не супадае:
а) павільён; б) мерыдыян; в) брыльянт; г) зацінькаць; д) шчымлівы; е) удзячны.
27. Укажыце правільную фанетычную транскрыпцыю слоў адчапіся і нясвіжскі :
а) [ н’ас’в’іск’і ]; [ ачап’іс’а];
б) [н’ас’в’іск’і ]; [ аччап’іс’а ];
в) [ н’ас’в’с’к’і]; [ аччап’іс’а ];
г) [ н’асв’іск’і ]; [ ачап’іс’а ].
28. Укажыце групу слоў, у кожным з якіх літары е, ё, ю, я, і абазначаюць два гукі:
а) ежа, леў, злёт, уюн;
б) радыё, уюн, даіць, з’ява;
в) злёт, радыё, сінь, пяць;
г) Юльян, леў, злёт, з’ява.
29. Вызначце, колькі гукаў у слове аддзячыць;
а) 7 г., б) 6 г., в) 8 г., г) 10г.
30. Адкажыце, у якіх словах літары з, с абазначаюць гук с;
а) расшчапіць;
б) бразнуць;
в) сажаць;
г) зяць;
д) казка;
е) бліснуць.
АЛІМПІЯДА ПА ФАНЕТЫЦЫ.
1.Згрупуйце словы па колькасці гукаў у канчатках: 0 г., 1г., 2 г., 3 г.
Армія, бярозавая, вясеняя, гуляю, дом, дрэва, лес, мара, печ, працую, сабака, сіняга.
2.Падбярыце пары слоў, каб іх значэнне залежала ад цвёрдага – мяккага зычнага гука (нос – нёс ).
3.Пастаўце націскі ў словах:
Алфавіт, алібі, іскра, мальберт, нектар, статуя, беларусы.
4.Змяніце словы галоснымі, але каб сэнс слова не змяніўся:
Лётаць, навокал, нанава, супраць.
1.Запішыце па-беларуску. Пастаўце націскі ў рускіх і беларускіх словах:
Верба, четырнадцать, некоторые, Несвиж, ненависть, дубрава, ремень.
2.Як пішуцца словы, якія вымаўляюцца так:
[ лотка], [ й’аблык ], [ рашчоска ], [ намас’с’а ], [ на л’ампаццы ], [ ноз’біт ], [ н’ац’ашка ], [ й’астрап ], [ с’л’эт ].
3.Як вымаўляюцца наступныя словы: перапісчык, разжыцца, Ганачцы, счарнець, народ, смяешся?
4.Прывядзіце тры прыклады слоў, у якіх свісцячыя вымаўляюцца як шыпячыя.
5.Назавіце гукі, якія могуць выступаць у ролі прыстаўных. На кожны выпадак прывесці па тры прыклады.
6. Прывядзіце па два прыклады слоў, у якіх
а) толькі зацвярдзелыя зычныя; б) толькі мяккія зычныя;
в) толькі санорныя зычныя; г) толькі зычныя